Ένας λόγος που η εφηβεία είναι τόσο δύσκολη περίοδος, τόσο για τους εφήβους όσο και για τους γονείς τους, είναι ακριβώς επειδή το έφηβο άτομο βρίσκεται ανάμεσα στο παιδί και στον ενήλικα.
Είναι, λοιπόν, κατανοητό ότι κάθε γονιός έχει να αντιμετωπίσει μια πληθώρα προκλήσεων, οι οποίες κορυφώνονται καθώς τα παιδιά πλησιάζουν στην ενηλικίωση τους, διανύοντας πλέον την περίοδο της εφηβείας.
1. Ισορροπία ανάμεσα σε δύο βάρκες
Ένας λόγος που η εφηβεία είναι τόσο δύσκολη περίοδος, τόσο για τους εφήβους όσο και για τους γονείς τους, είναι ακριβώς επειδή το έφηβο άτομο βρίσκεται ανάμεσα στο παιδί και στον ενήλικα. Έτσι, δεν μπορεί πια να καταταχθεί στις κατηγορίες με τις οποίες συνήθως έχουμε περισσότερη εμπειρία και ως αποτέλεσμα, μπορούμε να τις χειριστούμε με ευκολία.
Οι συνήθειες που εγκαταστάθηκαν στη σχέση γονιού-παιδιού τα προηγούμενα χρόνια δεν είναι πια λειτουργικές. Οι δύο πλευρές χρειάζεται να δοκιμάσουν νέους τρόπους αλληλεπίδρασης, που όμως δεν μοιάζουν ούτε με τους τρόπους των ενηλίκων με τους οποίους τουλάχιστον οι γονείς έχουν μεγάλη εξοικείωση. Η ανάγκη να φτιαχτούν καινούρια κανάλια είναι φυσικό να προκαλεί άγχος και ανασφάλεια και στις δύο πλευρές. Όμως, η ζωή συνεχίζει το έργο της και μας υποχρεώνει να προχωρήσουμε παρά το άγχος.
2. Ο «φόνος» του παλιού
Στον αρχαίο ελληνικό μύθο, ο Οιδίποδας, ακολουθώντας το χρησμό, σκοτώνει τον πατέρα του Λάιο και γίνεται βασιλιάς της Θήβας. Η αρχαία σοφία μοιάζει να είχε κατανοήσει αυτό που σχεδόν όλοι οι γονείς με πείσμα αντιμάχονται. Για να αποκτήσει ένα παιδί το δικό του βασίλειο, δηλαδή να διαμορφώσει την δική του προσωπική ταυτότητα, θα χρειαστεί σε ένα συμβολικό επίπεδο να «σκοτώσει» το γονιό του και οτιδήποτε εκείνος εκπροσωπεί. Στα πλαίσια αυτής της διαδικασίας, πολλές φορές, θα απορρίψει άκριτα αξίες και συνήθειες που στο παρελθόν απολάμβανε και συχνά θα εκφραστεί με τρόπο επιθετικό προς τους μεγαλύτερους, ακόμη και χωρίς σημαντικές αφορμές.
Η πραγματική αιτία των αντιδράσεων αυτών είναι ότι δημιουργούν το χώρο που το νεαρό άτομο χρειάζεται για να βάλει το δικό του αποτύπωμα στον κόσμο. Στην φάση αυτή, οι ενήλικες γύρω του χρειάζεται να δείχνουμε εμπιστοσύνη στην δουλειά που έγινε στο παρελθόν. Αν ο νεαρός άνθρωπος έχει κρατήσει θετικές μνήμες από την παιδική του ηλικία, αν οι ενήλικες τον έχουμε πείσει στο παρελθόν ότι ο τρόπος ζωής που επιλέγουμε μπορεί πράγματι να θρέψει την ψυχή του, τότε, μόλις νιώσει ασφαλής στη θέση του ενήλικα, θα αναζητήσει ξανά κάποια από τα παλιά σημεία στήριξης που είναι χρήσιμα για εκείνον/η.
Το καλύτερο είναι ότι, αφού περάσει την φάση της αμφισβήτησης των αξιών του/της, θα τις νιώθει πλέον σαν αποτέλεσμα επιλογής και όχι ανάγκης ή συμβιβασμού. Θα έχουν γίνει οι προσωπικές του/της αξίες και γι’ αυτό και θα μπορεί να τις υπηρετεί με σταθερότητα.
3. Αποχαιρετώντας ένα ρόλο που μας πρόσφερε χαρά
Ωστόσο, δεν πρέπει να παραμελούμε ότι το πέρασμα ενός παιδιού στην εφηβεία συνεπάγεται και το γεγονός πως οι γονείς χάνουν το ρόλο του αποκλειστικού προστάτη και καθοδηγητή. Είναι σίγουρα μια σημαντική απώλεια, καθώς, όπως προαναφέραμε, ο ρόλος αυτός απαιτεί μεγάλη ενέργεια και συχνά ανάγεται σε κύρια πηγή νοήματος ζωής και χαράς για τους γονείς.
Όμως, είναι καλό οι γονείς να αναγνωρίσουν ότι, όσο καλύτερα ανταποκρίνεται κάποιος σε αυτό το ρόλο τόσο πιο σύντομα ο ρόλος αυτός καθίσταται περιττός. Όταν τα παιδιά μας είναι μικρά χρειάζεται να κάνουμε πολλά πράγματα για εκείνα. Όσο μεγαλώνουν, μαθαίνουμε να παρακολουθούμε τη δράση τους, παραμένοντας πρόθυμοι να προσφέρουμε βοήθεια όταν την χρειάζονται. Κάπως έτσι, μεγαλώνουμε και εμείς παρέα τους.
4. Φροντίζοντας τον έφηβο
Σύμφωνα με το παραπάνω σκεπτικό, η φροντίδα που χρειάζεται ένας έφηβος διαφέρει πολύ από εκείνη του παιδιού. Η βασική ανάγκη του εφήβου είναι η διερεύνηση των σχέσεων έξω από την οικογένεια και, όπως προαναφέρθηκε, η διαμόρφωση της προσωπικής του ταυτότητας. Για αυτό το λόγο, αποτελεσματική φροντίδα για έναν έφηβο είναι να κάνουμε οι ενήλικες την παρουσία μας όσο γίνεται πιο διακριτική, να του αφήσουμε χώρο να πειραματιστεί με όσα μέχρι χθες ήταν αποκλειστικής αρμοδιότητας των ενηλίκων και να του επιτρέψουμε να κάνει τα δικά του λάθη που θα γίνουν τα θεμέλια της μελλοντικής του επιτυχίας.
Αντί να προσπαθούμε να τον τραβήξουμε προς τη δική μας ζώνη άνεσης προκαλώντας την αντίδραση του, ας τολμήσουμε με θάρρος και αγάπη ένα άλμα προς την δική του ζώνη άνεσης, έτσι ώστε να τον συναντήσουμε. Αν, για παράδειγμα, αδιαφορεί για το φαγητό που με κόπο ετοιμάσαμε, επειδή έχει απορροφηθεί σε ένα βιντεοπαιχνίδι, ίσως είναι αντιπαραγωγικό να πούμε: Κλείσε επιτέλους αυτό το δαίμονα! Θα κρυώσει το φαγητό! Έκανα τόσο κόπο να το ετοιμάσω!. Ίσως είναι καλύτερο να μεταφέρουμε το κέντρο ενδιαφέροντος σε εκείνον/η και να πούμε με γνήσιο ενδιαφέρον: Δείχνεις ενθουσιασμένος με αυτό το παιχνίδι. Φαίνεται να είναι πολύ καλό! . Αν δεν μπορούμε να μιλήσουμε με τρόπο που ο/η έφηβος θα νιώσει ως αγάπη και νοιάξιμο, τότε καλύτερα ας σωπάσουμε προς στιγμήν.
5. Φροντίζοντας την σχέση
Όταν αλληλοεπιδρούμε με εφήβους, χρειάζεται να θυμόμαστε ανά πάσα στιγμή ότι το πιο σημαντικό από οτιδήποτε άλλο είναι μην πληγωθεί η μεταξύ μας σχέση. Είναι πιο σημαντικό και από το σχολείο, το πανεπιστήμιο, την κοινωνική μας εικόνα, ακόμα και από την ίδια την υγεία του. Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει να μην υπάρχουν όρια ή καθοδήγηση. Σημαίνει, κυρίως, να μην υπάρχει επίκριση και ως αποτέλεσμα, να μην υπάρχει φόβος.
Ο/Η έφηβος, όπως κάθε άνθρωπος που πειραματίζεται, θα κάνει λάθη. Ακριβώς για αυτόν το λόγο, χρειάζεται να έχει στη ζωή του ενήλικες που τους εμπιστεύεται και τον εμπιστεύονται. Όχι επειδή τον θεωρούν αλάνθαστο, αλλά επειδή ξέρουν ότι, αν ποτέ χρειαστεί, μπορεί να διορθώσει τα λάθη του με την βοήθεια τους. Αν, λοιπόν, ανησυχείτε για κάποιον/α έφηβο, προσέξτε να εκφράσετε την ανησυχία σας με έναν τρόπο που του επιτρέπει να καταφύγει σε εσάς σε περίπτωση που τα πράγματα δεν πάνε καλά για εκείνον.
Να θυμάστε ότι στις κακές μας στιγμές πηγαίνουμε εκεί που θα μας ρωτήσουν τι βοήθεια χρειαζόμαστε. Πηγαίνουμε εκεί που θα μας παρηγορήσουν, όχι εκεί που θα μας κουνήσουν το δάχτυλο και θα πουν στα έλεγα εγώ ή -κάτι ακόμη χειρότερο- εκεί που θα μας τιμωρήσουν.
6. Φροντίζοντας τον εαυτό που μεγαλώνει
Υπάρχει μια ακόμα παράμετρος που αφήσαμε τελευταία, επειδή ίσως και να είναι και η πιο σημαντική. Τις περισσότερες φορές, το μεγάλωμα των εφήβων συμπίπτει με το πέρασμα των γονιών τους στη μέση ηλικία. Καθώς οι έφηβοι αποκτούν ολοένα και περισσότερες ικανότητες, οι γονείς τους νιώθουν να χάνουν, όχι μόνο τον παλιό τους ρόλο, αλλά και ένα μέρος από τις δυνάμεις της νεότητας. Σε αυτή την φάση, λοιπόν, οι γονείς καλούνται να κάνουν μια επιλογή: να βουλιάξουν στη νοσταλγία και στο πένθος ή να απαντήσουν καταφατικά στη ζωή.
Είναι αναμενόμενο πλέον να υπάρχει διαθέσιμο ένα σημαντικό πόσο ενέργειας που απελευθερώθηκε από τις γονικές φροντίδες. Η πρόκληση είναι να μπορέσουν να επενδύσουν την ενέργεια αυτή σε προσωπικά ενδιαφέροντα και στόχους, ανεξάρτητους από τα παιδιά τους. Να καταφέρουν να αξιοποιήσουν την εμπειρία τους στο χτίσιμο μιας ζωής γεμάτης νόημα. Απολαμβάνοντας έτσι την επιτυχία ότι ανέθρεψαν ικανά παιδιά, που σύντομα δεν θα έχουν πια την ανάγκη τους, αλλά που θα μοιράζονται τις χαρές τους μαζί τους από επιλογή.
Το άρθρο αναδημοσιεύεται από το psychologynow.gr – 11 Φεβρουαρίου 2019
