Συχνά ξεχνάμε ότι η εμπιστοσύνη δεν μπορεί να προϋπάρχει της σχέσης αλλά καλλιεργείται όσο μια σχέση εξελίσσεται. Αν θέλουμε οι άνθρωποι γύρω μας να μας εμπιστεύονται είναι καλό να μεριμνούμε συνεχώς ώστε να νιώθουν ασφαλείς μαζί μας.
Σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις ερωτικές, φιλικές, επαγγελματικές, κοινωνικές οι άνθρωποι επιδιώκουμε την αμοιβαία εμπιστοσύνη επειδή γνωρίζουμε πολύ καλά ότι αυτή είναι προϋπόθεση για να νιώθουμε ασφαλής και άρα να μπορούμε να εξελιχθούμε, να απολαύσουμε, να δημιουργήσουμε αλλά κυρίως για να συνδεθούμε και να επικοινωνήσουμε πιο ουσιαστικά.
Ωστόσο, επειδή ακριβώς την έχουμε τόσο ανάγκη, συχνά ξεχνάμε ότι η εμπιστοσύνη δεν μπορεί να προϋπάρχει της σχέσης αλλά καλλιεργείται όσο μια σχέση εξελίσσεται. Επίσης πολλές φορές εσφαλμένα νομίζουμε ότι ο συνάνθρωπός μας μπορεί να μας προσφέρει την εμπιστοσύνη του απλώς και μόνο επειδή θα του τη ζητήσουμε ή ότι υπάρχει «ένα κάτι» που μπορούμε να κάνουμε για να πείσουμε κάποιον να μας εμπιστευτεί.
Στην πραγματικότητα όλοι μπαίνουμε σε κάθε νέα σχέση μας δίνοντας ο καθένας περισσότερο ή λιγότερο εμπιστοσύνη ανάλογα με τις προηγούμενες εμπειρίες μας μέσα σε σχέσεις. Σε κάθε περίπτωση η εμπιστοσύνη που αρχικά δώσαμε θα δοκιμάζεται συνεχώς μέσα στις εμπειρίες της συγκεκριμένης σχέσης και θα εδραιώνεται ή θα κλονίζεται ανάλογα με όσα συμβαίνουν. Αν θέλουμε λοιπόν οι άνθρωποι γύρω μας να μας εμπιστεύονται είναι καλό να μεριμνούμε συνεχώς ώστε να νιώθουν ασφαλείς μαζί μας.
Για να συμβεί αυτό χρειάζεται:
1. Να ακούμε με πολλή προσοχή ότι μας επικοινωνούν
Ίσως να μην το συνειδητοποιούμε πάντα αλλά η εμπιστοσύνη δεν δοκιμάζεται μόνο από το πώς εκφραζόμαστε. Σχετίζεται έντονα και με το πώς ακούμε αυτά που ο συνάνθρωπός μας προσπαθεί να μας επικοινωνήσει, όχι μόνο με τα λόγια αλλά και με τις σιωπές του, με τη στάση του σώματός του, με τον τόνο της φωνής του με την όλη παρουσία του. Όσο πιο προσεκτικά ακούμε αυτό που ο άλλος επικοινωνεί, τόσο περισσότερο αντιλαμβάνεται ότι νοιαζόμαστε πραγματικά για εκείνον και επομένως μπορεί να μας εμπιστεύεται.
Επίσης όσο πιο προσεκτικά ακούμε τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να κατανοήσουμε σωστά αυτό που θέλει να επικοινωνήσει, αποφεύγοντας παρεξηγήσεις που μπορεί να κλονίσουν την εμπιστοσύνη του. Για να καταφέρουμε ως τόσο να ακούσουμε πραγματικά προσεκτικά τον άλλον θα χρειαστεί να αφήσουμε για λίγο στην άκρη τις δικές μας επιθυμίες, σκέψεις, ανάγκες και κυρίως να ελέγξουμε την παρόρμησή μας να απαντήσουμε σε αυτό που λέει και να προσπαθήσουμε να ακούμε σαν να ήταν αυτό που μας λέει το σημαντικότερο πράγμα στον κόσμο.
2. Να αποφεύγουμε κάθε είδους κριτική, ακόμα και τη θετική
Ο πολιτισμός μας μας έχει εκπαιδεύσει να κρίνουμε και να συγκρίνουμε συνεχώς ότι συμβαίνει ή λέγεται γύρω μας. Έχουμε μάθει να πιστεύουμε ότι τα λόγια, οι σκέψεις, τα συναισθήματα χωρίζονται σε καλά και κακά, θετικά και αρνητικά και ότι τα μεν είναι επιθυμητά ενώ τα δε αποφευκταία. Νομίζουμε μάλιστα ότι κρίνοντας τον άλλον θετικά τον στηρίζουμε και βοηθάμε τη μεταξύ μας σχέση να ανθίσει.
Στην πραγματικότητα όμως κάθε είδους κρίση σε βάθος χρόνου υποσκάπτει το αίσθημα ασφάλειας του συνανθρώπου μας, άρα και τη μεταξύ μας εμπιστοσύνη και την απόλαυση που μπορούμε να βιώσουμε από τις κοινές μας εμπειρίες. Ο λόγος είναι πολύ απλός. Κάθε φορά που κρίνουμε, ακόμα και θετικά, δίνουμε το μήνυμα ότι έχουμε συγκεκριμένες προσδοκίες από τον άλλον.
Τι θα συμβεί όμως αν την επόμενη φορά δεν μπορέσει να ανταποκριθεί σε αυτές; Πώς όμως θα συμμετέχουμε στο βίωμα του άλλου χωρίς να το κρίνουμε; Ας προσπαθήσουμε απλώς να το παρατηρήσουμε καθώς συμβαίνει να το περιγράψουμε να το νιώσουμε χωρίς να παλεύουμε να το διώξουμε ή να το παρατείνουμε. Π.χ. «Σήμερα είσαι λυπημένος οκ, είμαι δίπλα σου, λυπάμαι μαζί σου!», «Τώρα είσαι χαρούμενος, χαίρομαι μαζί σου». Κάπως έτσι ο συνάνθρωπός μας θα νιώσει ότι κοντά μας κάθε εμπειρία του βρίσκει το χώρο της και έτσι θα μπορέσει να σχετιστεί μαζί μας με ασφάλεια και εμπιστοσύνη.
3. Να εκφράζουμε ανοιχτά και ειλικρινά τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας
Πολλές φορές επειδή ίσως φοβόμαστε ότι οι άλλοι δεν θα τιμήσουν όπως θα θέλαμε τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας, θα αδιαφορήσουν για αυτές ή θα τις επικρίνουν, διστάζουμε να τις εκφράσουμε ανοιχτά.
Προτιμούμε αντί για αυτό να τις αποκαλύπτουμε έμμεσα ή να ελπίζουμε ότι ο άλλος θα τις μαντέψει. Για παράδειγμα αντί να πούμε «Θέλω πάρα πολύ να μιλήσουμε» ρωτάμε «Αργεί πολύ αυτός ο αγώνας που βλέπεις». Αντί να πούμε «Θα ήθελα να μου κάνεις παρέα απόψε» Λέμε «Εσύ να πας με τους φίλους σου εγώ θα κάτσω εδώ… μόνη μου, ε κάτι θα έχει στην τηλεόραση» Αντί να πούμε «Στεναχωρήθηκα πολύ που ξέχασες τα γενέθλια μου!» παίρνουμε θυμωμένο ύφος και περιμένουμε ο άλλος να θυμηθεί.
Αυτού του είδους οι επιλογές μπερδεύουν την επικοινωνία και αυξάνουν αμοιβαία το άγχος καθώς ο ένας ψάχνει συνεχώς νέους έμμεσους τρόπους ώστε να γίνει κατανοητό αυτό που θέλει να επικοινωνήσει και ο άλλος προσπαθεί συνεχώς να απαντήσει σε κάτι που δεν έχει ειπωθεί. Έτσι υποσκάπτεται το αίσθημα ασφάλειας και συνεπώς η εμπιστοσύνη του άλλου.
4. Να λέμε «όχι», «δεν μπορώ» και «δεν θέλω» όποτε χρειάζεται
Πολύ συχνά πιστεύουμε εσφαλμένα ότι ο τρόπος να μας εμπιστευτεί ο άλλος είναι να του προσφέρουμε οτιδήποτε μας ζητάει με όποιο κόστος. Έτσι όμως μειώνουμε τον προσωπικό μας χώρο, δεν απολαμβάνουμε πραγματικά τη συνύπαρξη με τον άλλον κι εκείνος έμμεσα ή άμεσα το αντιλαμβάνεται με αποτέλεσμα να μην μπορεί να νιώσει ασφαλής μαζί μας.
Αν αντί για αυτό τολμάμε να πούμε όχι όποτε το έχουμε ανάγκη, ο άλλος θα νιώθει σίγουρος ότι και το ναι μας θα προέρχεται από όλοι την ύπαρξή μας. Θα γνωρίζει ότι μπορεί να πιστέψει αυτό το ναι και να μας ζητάει ότι χρειάζεται, χωρίς αναστολές ή ενοχές.
5. Να αποφεύγουμε το ψέμα έστω κι αν είναι προστατευτικό για τον άλλον
Όπως είναι κατανοητό το ψέμα δυναμιτίζει την εμπιστοσύνη. Ωστόσο πολλές φορές ακόμα κι όταν η εμπιστοσύνη του άλλου μας είναι σημαντική, επιλέγουμε να πούμε ψέματα προκειμένου να προστατεύουμε το άλλο πρόσωπο από της συνέπειες μιας αλήθειας που φανταζόμαστε πως δεν θα του είναι αρεστή ή να προστατεύσουμε τον εαυτό μας από την πιθανή αντίδρασή του σε μια δυσάρεστη αλήθεια.
Ένα ψέμα όμως δίνει στον άλλον το μήνυμα πως θεωρούμε το ψέμα επιτρεπτό, εφόσον υπηρετεί κάποιο σκοπό. Έτσι δύσκολα αποκαθίσταται η εμπιστοσύνη. Είναι καλύτερο, αντί να πούμε ψέματα, να πούμε τόσο από την αλήθεια όσο αντέχουμε να μοιραστούμε ή να αναγνωρίσουμε ότι προτιμούμε να μην συζητήσουμε το συγκεκριμένο θέμα τη συγκεκριμένη στιγμή.
6. Να αποφεύγουμε να συζητάμε με τρίτους πράγματα που αφορούν την σχέση μας με κάποιον
Όταν συζητάμε μια σχέση μας με άλλους ανθρώπους εκείνοι συνήθως ερμηνεύουν αυτά που τους λέμε με βάσει τα δικά τους βιώματα έτσι μπορούν να μας προτείνουν λύσεις που ίσως να ήταν καταπληκτικές για αυτούς όχι όμως και για μας.
Επίσης πολύ συχνά αν μοιραστούμε τις εμπειρίες μας με ένα τρίτο άτομο εκείνο θα ακούσει και ίσως θα μεταφέρει στον άλλο εμπλεκόμενο κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που εκφράσαμε. Όλα αυτά μπορεί να απειλήσουν σοβαρά την ανοιχτή επικοινωνία και την εμπιστοσύνη μέσα στη σχέση.
7. Να επιβεβαιώνουμε τα μηνύματα που λαμβάνουμε κάθε φορά
Αρκετές φορές ενώ νομίζουμε πως καταλάβαμε αυτό που κάποιος ήθελε να μας εκφράσει, έχουμε καταλάβει κάτι εντελώς διαφορετικό. Αντί να κάνουμε λοιπόν εσφαλμένες υποθέσεις που θα οδηγήσουν σε λάθος αποκρίσεις με αποτέλεσμα ο άλλος να νιώσει ότι δεν γίνεται κατανοητός είναι καλό να επαληθεύουμε αυτό που καταλάβαμε κάνοντας σχετικές ερωτήσεις π.χ. «Τι εννοείς όταν λες…;» ή «Κατάλαβα καλά είπες ότι…». Έτσι ο άλλος θα νοιώθει σίγουρος ότι δεν κινδυνεύει να παρερμηνευτεί και θα μπορεί να ανοιχτεί περισσότερο απέναντί μας.
8. Να ρωτάμε για ό,τι δεν γνωρίζουμε ή δεν καταλαβαίνουμε ιδίως αν αφορά άμεσα τον άλλον
Επειδή έχουμε μάθει ότι επιτυχία σημαίνει να γνωρίζεις, όταν βρισκόμαστε μπροστά σε κάτι που δεν γνωρίζουμε έχουμε την τάση να απομακρυνόμαστε ή να προσπαθούμε να ανταποκριθούμε κάνοντας υποθέσεις από τη δική μας εμπειρία. Είναι μια πρακτική που δυστυχώς ακολουθούμε συχνά όταν γνωρίζουμε ανθρώπους καθώς είναι φυσικό η εμπειρία τους να είναι για μας ένας άγνωστος κόσμος. Έτσι όμως είναι πολύ πιθανόν να νιώσουν παραμελημένοι ή απειλημένοι από μας, με αποτέλεσμα να δυσκολευτούν να μας εμπιστευτούν.
Αντί για αυτό θα ήταν προτιμότερο να σταθούμε με περιέργεια κοντά τους και να δηλώσουμε διαθέσιμοι να ξεναγηθούμε στον κόσμο της εμπειρίας τους. Π.χ. Αν γνωρίσουμε κάποιον ο οποίος περνάει πολλές ώρες μπροστά στον υπολογιστή του χρησιμοποιώντας προγράμματα που εμείς δεν ξέρουμε, είναι εύκολο να τον θεωρήσουμε «κολλημένο» και να απομακρυνθούμε ή να αρχίσουμε να τον συμβουλεύουμε να αποφεύγει την κατάχρηση του υπολογιστή. Έτσι σίγουρα θα νιώσει άβολα απέναντί μας και θα προσπαθήσει να προστατευθεί παρουσιάζοντας κάτι αναντίστοιχο με την αλήθεια του.
Αν πραγματικά νοιαζόμαστε για αυτό τον άνθρωπο, θα ήταν προτιμότερο, αντί να τον επικρίνουμε, να καθίσουμε δίπλα του και με γνήσια περιέργεια ρωτήσουμε σχετικά με αυτό που τον γοητεύει. Τότε θα νιώσει ότι όντως ενδιαφερόμαστε για εκείνον και θα αρχίσει να μας εμπιστεύεται.
9. Να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να κάνει λάθη αναλαμβάνοντας την ευθύνη τους.
Αν δείχνουμε τέλειοι οι άλλοι φοβούνται ότι θα τους απορρίψουμε επειδή δεν μπορούν να είναι τόσο τέλειοι όσο εμείς. Συνεπώς καταβάλουν προσπάθεια να αποκρύψουν τα λάθη τους ή τις αδυναμίες τους με στόχο να μην υπορραφθούν.
Αντίθετα αν αναγνωρίζουμε τα λάθη μας ξέροντας ότι είμαστε ατελείς όπως όλοι οι άνθρωποι και κάνουμε ότι καλύτερο μπορούμε ώστε να επανορθώσουμε τις συνέπειες των σφαλμάτων μας δίνουμε και στους γύρω μας το μήνυμα ότι δεν απειλούνται αν σφάλουν μπροστά μας και ότι αν συμβεί και εμείς αστοχήσουμε μπορούν να είναι σίγουροι πως θα κάνουμε ότι μπορούμε για να επανορθώσουμε.
10. Να είμαστε επιεικείς με τους άλλους
Αν τιμωρούμε ή επικρίνουμε αυστηρά τους συνανθρώπους μας όταν εκείνοι σφάλουν ή αποτυγχάνουν είναι φυσικό να προσπαθήσουν να μας αποκρύψουν τις αστοχίες τους αποφεύγοντας έτσι την επώδυνη αντίδρασή μας.
Αν αντί να τους τιμωρούμε τους βοηθάμε να επανορθώσουν τις συνέπειες των λαθών τους, θα νιώθουν ελεύθεροι να είναι δίπλα μας, ατελείς όπως είναι στα αλήθεια και αντί να προσπαθούν να κρύψουν τα λάθη τους θα μας τα φανερώνουν αβίαστα για να βρουν παρηγοριά και κατανόηση
11. Να εμπιστευόμαστε εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας
Αν εγώ δεν εμπιστεύομαι αυτό που είμαι, λέω ή κάνω, τότε γιατί να με εμπιστευθεί κάποιος άλλος; Για να μας εμπιστευθούν οι άλλοι χρειάζεται πρώτα εμείς να εμπιστευθούμε τον εαυτό μας. Όχι βασιζόμενοι στην ψευδαίσθηση ότι είμαστε αλάνθαστοι ή πως τίποτα δυσάρεστο δεν θα συμβεί.
Μια τέτοια πίστη σίγουρα θα μας προδώσει. Δεν θα μας προδώσει όμως ποτέ η επίγνωση πως τα λάθη και οι δυσάρεστες στιγμές είναι μέρος της ζωής, όμως εμείς είμαστε σε θέση να τα αντέξουμε, να μάθουμε από αυτά και να μην τα αφήσουμε να γίνουν καταστροφικά ούτε για εμάς, ούτε για τους γύρω μας!
