10+1 μαθήματα ψυχοθεραπείας που μου δίδαξε η κινητική μου αναπηρία
Πολύ συχνά με ρωτούν, αν η κινητική μου αναπηρία έχει επηρεάσει τον τρόπο που δουλεύω ως ψυχοθεραπεύτρια. Η απάντηση είναι ότι αν δεν είχα αυτή την αναπηρία μάλλον δε θα ήμουν θεραπεύτρια. Μεγαλώνοντας σε έναν κόσμο για τον οποίο αποτελώ εξαίρεση στους κανόνες και ανατροπή στις συνήθειες, έμαθα μερικές πολύτιμες αλήθειες που έγιναν τα θεμέλια της θεραπευτικής μου δουλειάς.
1. Οι «πραγματικότητες» είναι τόσες όσοι οι άνθρωποι που ζουν σε αυτό τον κόσμο.
Εγώ προσωπικά που η αναπηρία είναι μέρος της ζωής μου, την ορίζω ως τρόπο ύπαρξης και πρόκληση για αυτοβελτίωση. Σχεδόν όλοι οι αρτιμελείς αλλά και οι περισσότεροι άνθρωποι με αναπηρία μάλλον βρίσκουν τον ορισμό μου ελλιπή ή και εσφαλμένο. Αυτό δεν σημαίνει ότι χρειάζεται να τον αλλάξω, αλλά ότι η πραγματικότητα της αναπηρίας δεν είναι ίδια για όλους. Αυτό ισχύει και για κάθε άλλη πτυχή της ζωής. Γι αυτό όταν συναντώ ανθρώπους στο δωμάτιο θεραπείας, φροντίζω να αφήσω πίσω τις «αλήθειες» μου όπως ένα βαρύ παλτό, για να ξεναγηθώ στον προσωπικό τους χώρο με μεγαλύτερη άνεση.
2. Αξίζει να αφιερώσεις χρόνο για να γνωρίσεις αυτούς που νομίζεις ότι ξέρεις καλά
Ως συνέπεια της τάσης μας να θεωρούμε τη δική μας «αλήθεια» ως τη μόνη πραγματική, πολύ συχνά μας ωθεί να πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε καλά τους άλλους γύρω μας ενώ το μόνο που ξέρουμε πράγματι είναι η αναπαράστασή μας για αυτούς. Γνώρισα πολλούς ανθρώπους που νόμιζαν ότι ξέρουν πώς αισθάνομαι επειδή ήταν πεπεισμένοι ότι όλοι οι άνθρωποι με αναπηρίες, είναι σε κατάθλιψη. Θέλοντας να ξεφύγω από την φυλακή του στερεότυπου, έμαθα να μην υποθέτω για τους άλλους αλλά να τους ρωτώ. Αφού παραδέχτηκα την άγνοιά μου για τους ανθρώπους, έγινα θεραπεύτρια για να τους γνωρίζω κάθε μέρα καλύτερα.
3. Η βοήθεια που ο άλλος χρειάζεται δεν είναι πάντα αυτή που υποθέτεις
Πολλές φορές άνθρωποι προσπαθώντας καλοπροαίρετα να με βοηθήσουν μου ασκούν δυνάμεις που δεν μπορώ να ελέγξω και έτσι άθελά τους δημιουργούν εμπόδια. Άλλοτε πάλι προσπαθώντας να με «παρηγορήσουν» μου προκαλούν δύσκολα συναισθήματα. Έτσι όμως μου έμαθαν κάτι πολύ σπουδαίο για το οποίο είμαι ευγνώμων. Όταν θέλεις να βοηθήσεις κάποιον πρέπει να τον αφήσεις να κατευθύνει τη διαδικασία, να ακολουθείς το ρυθμό του. Επίσης αρκετές φορές μια σιωπηρή παρουσία στηρίζει περισσότερο από λόγια.
4. Κάθε άνθρωπος έχει κρυμμένες δυνατότητες.
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν περίμεναν ότι θα καταφέρω πολλά όταν γεννήθηκα, όμως τα κατάφερα. Μέσα από προσπάθεια που μου έμαθε κάτι σημαντικό, οι δυνατότητες κάθε ανθρώπου είναι πάντα περισσότερες από όσες φαίνονται με την πρώτη ματιά, για να αποκαλυφθούν χρειάζεται να δημιουργήσεις συνθήκες εμπιστοσύνης και ασφάλειας κι ύστερα να αρχίσεις να χτίζεις με υπομονή πάνω στα δυνατά του σημεία χωρίς να χάνεις ποτέ την ελπίδα. Αυτή η επίγνωση, με βοήθησε πολύ στις δύσκολες στιγμές της δουλείας μου.
5. Παντού και πάντα υπάρχουν δυνατότητες επιλογής.
Πολύ συχνά μπήκα στο δίλημμα να επιλέξω ανάμεσα στο να αποδεχτώ τη «μοίρα» μου και να ζήσω σύμφωνα με το περί αναπηρίας στερεότυπο ή να προκαλέσω τα όρια τα δικά μου και της κοινωνίας. Με πείσμα διαλέγω το δεύτερο, έχοντας ως κίνητρο τις χαρές της ζωής που θέλω να ζήσω. Αυτό μου έμαθε, πολύ πριν γνωρίσω τον υπαρξισμό μια σπουδαία αλήθεια που διακηρύττει ο Βίκτωρ Φράνκλ, «Ο άνθρωπος δεν είναι ελεύθερος από συνθήκες, άλλα παραμένει ελεύθερος μέσα στις συνθήκες» . Αυτή η επίγνωση είναι πολύτιμη κάθε φορά που οι θεραπευόμενοι μου νοιώθουν εγκλωβισμένοι από δεδομένα προσωπικά ή κοινωνικά. Αυτούς τους ανθρώπους νομίζω ότι τους βοηθώ πιο πολύ αν πάμε μια βόλτα μαζί, παρά αν συζητάμε ολόκληρες ώρες. Εδώ ερχόμαστε σε μια άλλη αλήθεια, ότι αυτό που είσαι πείθει περισσότερο από όλα όσα μπορείς να πεις.
6. Μην περιμένεις να αλλάξουν οι άλλοι, άλλαξε εσύ
Πολλές όμορφες στιγμές τις ζωής μου (π.χ. σχολικές εκδρομές) τις έχασα περιμένοντας να αλλάξει ο κόσμος ή οι άνθρωποι. Να φτιαχτούν ράμπες, αναβατόρια, να γίνουν οι άνθρωποι πιο δεκτικοί στο διαφορετικό. Μέχρι που κατάλαβα ότι δεν ήθελα η ζωή μου να ορίζεται από τις αποφάσεις των άλλων και ότι η αλλαγή που προσδοκώ μπορεί να ξεκινήσει από μένα. Εγώ θα βρω τον τρόπο να επιτύχω αυτό που μου είναι σημαντικό, αποδεχόμενη ότι όλοι η άλλοι είναι ελεύθεροι να παραμείνουν ακριβώς όπως είναι. Εκεί άρχισαν τα θαύματα. Μέσα από τη σταθερή αν και όχι εύκολη δική μου παρουσία στην κοινωνία πολλοί άνθρωποι άλλαξαν αντίληψη για την αναπηρία και υποδομές φτιάχτηκαν. Μια μεγάλη αλλαγή γύρω μου είχε αρχίσει. Έτσι συμβαίνει και σε κάθε θεραπεία. Τα θαύματα αρχίζουν όταν κάθε άνθρωπος συνειδητοποιήσει ότι η μεγάλη αλλαγή που επιθυμεί ξεκινάει από την προσωπική του αλλαγή και την αποδοχή ότι οι άλλοι έχουν δικαίωμα να μην αλλάξουν ποτέ!
7. Ό,τι κερδίζεις με πόνο έχει γλυκύτερη γεύση.
Αυτό το κατάλαβα βιώνοντας την ικανοποίηση μου από πράγματα που για άλλους ήταν απλά και ασήμαντα. Έτσι δεν διστάζω και δεν απογοητεύομαι όταν ένας θεραπευόμενος περνάει δύσκολα. Αντίθετα ανοίγω την αγκαλιά μου στο όμορφο που έρχεται.
8. Όσα δεν λέγονται πληγώνουν πιο πολύ.
Ποτέ δεν με πόνεσε κάτι που είπαν οι άνθρωποι. Εκείνο που με τσάκιζε ήταν οι ματιές που μαρτυρούσαν αυτό που δεν τολμούσαν να πούνε. Έτσι όμως έμαθα την αυθεντικότητα που είναι από τις πιο σπουδαίες θεραπευτικές αξίες. Δεν διστάζω να ανοίξω τα δύσκολα θέματα μέσα στο θεραπευτικό δωμάτιο, ιδίως μάλιστα εκείνα που αφορούν τη θεραπευτική σχέση. Αυτό βοηθάει τα μέγιστα την πορεία της θεραπείας.
9. Η προκρούστεια κλίνη είναι επιζήμια για όλους
Πολλές φορές ένοιωθα να εγείρεται μπροστά μου μια απαίτηση να μοιάσω όσο γίνεται στο θεωρούμενο ως φυσιολογικό. Εγώ όμως με τρόπους που διέφεραν πολύ από αυτό, εξασφάλιζα ό,τι ήταν σημαντικό για μένα. Έτσι έμαθα να αμφισβητώ το «φυσιολογικό» και να αναζητώ την λειτουργική αξία κάθε ανθρώπινης συμπεριφοράς.
10. Γίνεται κι αλλιώς
Ποτέ δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος να πετύχεις κάτι. Για παράδειγμα ξέρω τουλάχιστον τέσσερις τρόπους να ανεβοκατεβαίνω σκάλες. Αυτό ισχύει για κάθε ζήτημα ζωής. Οι αναπηρία μου, μού πρόσφερε μεγάλη εξάσκηση στο να βλέπω δυσδιάκριτες εναλλακτικές. Την ικανότητα αυτή τη μοιράζομαι με χαρά με όσους θεραπευόμενους (και όχι μόνο) τη χρειάζονται.
11. Τίποτα δε θα γίνει όπως φαντάζεσαι
Όταν έχεις μια αναπηρία ο κόσμος περιλαμβάνει πιο πολλές εκπλήξεις. Σχεδόν καμία βόλτα για παράδειγμα δεν εξελίσσεται όπως είχες φανταστεί. Έτσι έμαθα να μην θεωρώ τίποτα δεδομένο, να μην περιμένω τίποτα συγκεκριμένο και να αντιδρώ με χιούμορ σε οτιδήποτε απρόοπτο. Αυτό ήταν μεγάλο προσόν κατά την είσοδό μου στον κόσμο της ψυχοθεραπείας. Η θεραπεία μοιάζει συχνά με βόλτα με καροτσάκι, αν ο δρόμος που διάλεξες είναι κλειστός καλείσαι να βρεις έναν καινούριο. Αλλά όταν φτάνεις στον προορισμό σου, νοιώθεις διπλή ικανοποίηση ακριβώς επειδή ξέρεις τους δρόμους που είναι κατάλληλοι για σένα.
Μαρία Ιωαννίδου
Msc Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
